Na tatarskim szlaku ...

 Historia naszego regionu , i nie tylko naszego, nierozerwalnie związana jest z Tatarami. Pojawiali się przede wszystkim w roli najeźdźców, pustoszących te ziemie, zabierając mieszkańców w jasyr. Tatarzy byli także osadzani jako jeńcy na pustkowiach, miejscach odludnych, gdzie zakładali swoje osady. Mamy kurhany tatarskie, mogiły wodzów, kopce, kapliczki, krzyże, dęby, pozostały nazwy ulic, miejsc walki, niektóre potrawy z tatarskim rodowodem, a także niezwykłe legendy, często z miłosnym wątkiem.

Po tamtych czasach pozostały także charakterystyczne słupy tatarskie tzw. znaki. Ich główną rolą było ostrzeganie mieszkańców przed zbliżającym się niebezpieczeństwem, a zwłaszcza najazdem Tatarów. We wnęce złożone były łatwopalne materiały, nasączone dodatkowo jakąś smołą, aby dawały dużo dymu i ognia i  były widoczne z daleka. Jeden z takich słupów zobaczymy w Jarosławiu przy ul. Grodziszczańskiej, w miejscu obecnie nieciekawym, bo wśród miejskiej zabudowy, przy nowoczesnych budowlach zakładu, ograniczonym drucianym płotem. Ale dobre i to, że słup tatarski zachował się do naszych czasów, bo pamiętam go z dawniejszych, kiedy w ruinie przechylał się coraz bardziej, i gdyby nie remont i mocniejsze posadowienie go, to zniknąłby z mapy zabytków.

Naprzeciwko, po drugiej stronie drogi widać wieże kościoła "u dominikanów", z potężnymi murami obronnymi. Z miejscem tym związana jest legenda, że zginął tutaj syn chana Selim, trafiony strzałą z łuku, wypuszczoną ręką obrońcy z tych właśnie murów. 

,

Inna legenda, bardziej romantyczna, mówi o nieszczęśliwej miłości. Syn wodza tatarskiego zakochał się nieszczęśliwie w pięknej córce wójta i za to poniósł śmierć. Nie wiadomo, kto mu ją zadał, czy zginął z rąk pobratymców, czy obrońców miasta.

W niedalekim Pruchniku, na górze Iwa stoi następny słup tatarski. Miejsce stało się bardzo uczęszczane, stoi tam wieża widokowa, a panoramy okolicy rozległe. Nie wchodziliśmy na wieżę tym razem, przejmująco zimno, straszne błoto na dojściu skutecznie nas odstraszyło, do tego sypiący śnieg. więc tylko zdjęcia i w drogę.

zdjęcie ze strony Farma Albert Korzenie

Słup nie zawsze tak wyglądał, jak na zdjęciu poniżej. Uratowano go w ostatniej chwili, inny nie miał tyle szczęścia, rozleciał się w kupkę gruzów w latach 70-tych XX wieku.

W tym samym Pruchniku, ale już o wiele niżej, na prywatnej posesji stoi następny słup tatarski.

Strzelista smukła sylwetka z cegły, na solidnej kamiennej podstawie, obecnie jako kapliczka.

Wysoko, na dojeździe do nowej drogi "Brama Bieszczad" zobaczyłam kapliczkę, która nie ma zupełnie nic wspólnego ze słupem tatarskim, ale przypomina jego sylwetkę. Kolorowa, współczesna, z mnóstwem napisów, płaskorzeźb, obok domek też jako kapliczka, z obrazami, światełkami ... ktoś dba o to miejsce, czyjeś ręce pracowicie wygładziły poszczególne elementy, może nie jest to dzieło najwyższych lotów, ale kto wie:-) Za ileś tam lat będzie odkryciem, o ile przetrwa, bo zdaje się być delikatnej konstrukcji:-)

W niedalekim Przeworsku też odnajdziemy słup tatarski, posadowiony na wzniesieniu zwanym Kopiec Tatarski przy dawnym trakcie ruskim.

zdjęcie ze strony Muzeum w Przeworsku

Legenda zapisana w kronikach klasztoru Bernardynów mówi tak:

"Rok 1624. In illo tempore. Turcy oblegali Przeworsk, obozem stanęli w miejscu gdzie stoi figura (w tej stronie znać jeszcze dziś stare okopy) wodzem tureckim był kolega szkół zagranicznych ówczesnego gwardiana. Skorzystał z tego gwardian i zaprosił go do siebie. Wódz cichcem przyszedł późnym wieczorem do klasztoru. O. gwardian poprosił go, aby odstąpił od oblężenia klasztoru i Przeworska, on odparł że tego uczynić nie może, bo cesarz wysyłając go na wojnę dał mu szablę a zarazem stryczek na znak, że ma się bronić do ostatka. Gdyby się poddał to nie ma po co wracać i raczej niech się powiesi. Lecz - jak mówił dalej wódz - jest wyjście. Po powrocie stąd zachoruję i oddam komendę swojemu zastępcy. On jest młody i niedoświadczony. Uderzycie rano we dzwony, zbierzcie co tylko możecie ludzi, naróbcie hałasu, wyruszcie za bramy. On nie wiedząc co się dzieje, w przypuszczeniu, że idzie na niego duża armia, zapewne się cofnie. Tak się stało. Na pamiątkę miano zafundować figurę. Owego zastępce wodza za odstąpienie od oblężenia miano powiesić pod Jarosławiem, gdzie blisko nowego cmentarza, niedaleko gościńca wznosie się podobna figura."

Zatem jarosławski słup tatarski zyskał jeszcze jedną legendę ... powieszono tutaj wodza tatarskiego z czasów oblężenia Przeworska. Mieszają się przekazy, co nie przeszkadza jednak pracować wyobraźni, a najczęściej są to obrazy zapisane w dziecięcym przeżywaniu sienkiewiczowskich lektur, oglądanego z zapartym tchem filmu "Pan Wołodyjowski":-)

To są zdjęcia ze świątecznego wyjazdu na Pogórze Dynowskie, tereny bliskie nam i ciekawe. Zabraliśmy babcię, żeby nie siedzieć ciągle w domu, ona też lubi takie wycieczki i była zachwycona, górkami, widokami, miejscowościami. Drogi wybieramy na zasadzie: o! tą jeszcze nie jechaliśmy! jakby co, to zawrócimy! No i czasem zawracaliśmy, bo niektóre były zamknięte. To są tereny po letnich powodziach, nie wszystkie mosty odbudowane, a roboty idą pełną parą. Dopiero teraz, pod koniec roku, gminy otrzymały fundusze ... nie wykorzystają, to przepadną. 

Zajechaliśmy jeszcze w Hadlach Szklarskich pod pałac Łastowieckich ... ostatni właściciel trafił do Starobielska. Po wojnie ośrodek MSW, potem NSZZ Policjantów, mąż opowiadał, że wjazdu broniła brama, strażnik i zwykły śmiertelnik nie miał prawa wejścia. 

Herb Laryssa, jeden z najstarszych herbów szlacheckich. 

Pałac położony na sporym wzniesieniu, u podnóża ślady letniej powodzi, tartak, materiały jeszcze rozniesione po sporym terenie, zatrzymane na krzakach, pniach drzew, wielkie szkody. Do Przeworska nie dotarliśmy, bo już było za ciemno na zdjęcia:-) I tak minęły nam świąteczne dni. Dzień już coraz dłuższy, dziś słoneczny ranek, trzeba pojechać na Pogórze, napalić w chatce, bo mroźno.

Pozdrawiam Was serdecznie, dziękuję za odwiedziny, wszystkiego dobrego, pa!